آشنایی با بنای تاریخی خانه ابریشمی رشت

آشنایی با بنای تاریخی خانه ابریشمی رشت

تنظیم و گردآوری: نیلوفر رضانژاد

قدمت تاریخی شهر رشت به احتمال زیاد به قبل از اسلام و حداقل به دوره ساسانیان می رسد. قاجار از طوایف ترک بودند که پس از حمله تیموری در چند نقطه ایران مسقر شدند.

بخش عمده ی بافت قدیمی رشت به صورت نوار پهنی در بخش مرتفع آن قرار دارد که از غرب به شرق کشیده شده است. این خانه تاریخی در دوره ی ناصری در تملک کلانتر وقت که از بازاریان نامدار رشت بوده معروف به حاج حاکم قرار داشته است.

این خانه بعدها در سال ۱۳۱۸ توسط حاج میرزا احمد ابریشمی که به تجارت ابریشم اشتغال داشته است، از حاج حاکم خریداری شده و از این تاریخ به بعد با نام طایفه ی ابریشمی به نام خانه ابریشمی شناخته شد.

پس از تحویل آن به میراث فرهنگی خانه مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و هم اکنون این بنا تغییر کاربری داده و به یک فضای اداری تبدیل شده است. درحال حاضر این ساختمان در مالکیت دانشکده معماری دانشگاه گیلان قرار دارد که تحت مدیریت بنیاد ملی نخبگان است.

خانه ابریشمی در سال ۱۳۷۶ با شماره ۳۳۶۵ در فهرست آثار ملی قرار گرفت.

وسعت کل این بنا ۲۰۰۰ مترمربع و زیربنای ساختمان ۶۵۰ مترمربع است این بنای دو اشکوبه ای و دارای سالنی مستطیل شکل تابع الگوهای معماری دوره قاجار است و در هر طبقه دارای ۸ اتاق می باشد طبقه اول آجر و طبقه دوم از چوب است.

اتاق طبقه همکف ساده و بدون تزئینات با تعداد زیادی طاقچه هستند، اتاق های هر طبقه تو در تو، و همچنین ارتباط بدون واسطه ی فضاها از ویژگی های خانه های این دوره است. ساخت بنا روی کرسی برای جلوگیری از نفوذ رطوبت وجود پنجره های متعدد در روبه روی هم، وجود ایوان و تالار در هر دو طبقه بهره گیری از جریانات هوا را امکان پذیر می سازد. این خانه دارای یک باغچه بزرگ، درختان کهنسال و تابی که سالها پیش به یکی از کهن ترین درختان این مجموعه گردشگری وصل شده و یک حوض پر آب بزرگ میانه حیاط به ابعاد ۴* ۶ در بخش مرکزی می باشد. یکی از ویژگی های مورد توجه در معماری قاجار ساخت دیوار بلند اطراف خانه جهت نشان دادن حفظ حریم و ابهت بوده است که این ویژگی در این خانه رعایت شده است و دیوار ی آجری به ابعاد ۵ متر در سرتاسر این خانه اجرا شده است.

از میان ۸ اتاق موجود در طبقه دوم، ۲ اتاق تالار چینی خانه و تالار آیینه که به دلیل ویژگی های منحصر به فرد مورد توجه گردشگران قرار می گیرد.

با توجه به اینکه تجار جهت تجارت بصورت مداوم در سفرهای بین شهری بودند غالبا در منازل سایر تجار در شهر مقصد سکنی می گزیدند به این دلیل ساخت تالار پر زرق و برق که دارای بیشترین تزئینات برای میهمان است، امری طبیعی بود.

تالار چینی خانه شامل گچبری های دیوار و ظروف نقاشی شده بسیار ظریف و دقیق چینی با موضوعات گل و مرغ، موضوعات انسانی چشمگیر است.در مجموع ۱۵۲ بشقاب برای تزیین این تالار به کار گرفته شده است که ۷۹ کاسه در بدنه و طاقچه و ۵۲ کاسه و قدح در گیلویی این تالار و ۲۱ بشقاب در سقف که بعضی از آنها براثر گذر زمان شکسته شده اند.

در تالار آیینه، قطعات آیینه در بدنه وسقف قرار داده شده و دارای گچبری های بسیار زیبا است. تالار آینه دارای ۱۲ طاقچه قوس دار نیم دایره است که که فضای داخلیشان با آینه تزیین داده شده است. این تالار سالها پیش دچار ریزش شده و بعدها به همت سازمان میراث فرهنگی مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت.

مسیرهای ارتباطی و سرویس دهی به اتاق ها توسط خدمه از طریق راهروهایی که در ۳ طرف در نظر گرفته شدند انجام می پذیرد.

از آسیب هایی موجود می توان به عدم تهویه مناسب و در پی آن رطوبت ناشی از آن در بنا اشاره کرد، همچنین با توجه به قدمت ساختمان و تغییر کاربری آن به یک محیط اداری که با اضافه کردن افزونه های غیر اصولی و نامتناسب با مصالح این مجموعه همراه بوده است سبب آسیب پذیری آن گردیده است.